Περίληψη

Η νήσος Κύθνος των Κυκλάδων παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Η θέση κατοικήθηκε αδιάκοπα από το 12ο αι. π.Χ. έως και τον 7ο αι. μ.Χ., ενώ κατάλοιπα κατοίκησης της θέσης ήδη από την 3η χιλιετία π.Χ. ήρθαν πρόσφατα στο φως. Τόσο από τις χερσαίες όσο και από τις ενάλιες επιφανειακές έρευνες και ανασκαφές προέρχονται πολυάριθμα τέχνεργα από μεγάλη γκάμα υλικών (διάφορους λίθους συμπεριλαμβανομένου μάρμαρου, μέταλλα (χρυσό, άργυρο, χαλκό, σίδηρο και μόλυβδο), κεραμική, φαγεντιανή, γυαλί, οστά, ελεφαντόδοντο, ήλεκτρο (κεχριμπάρι), κ.ά.), ενώ έχει έρθει στο φως και πληθώρα αρχαίων κτιρίων (ναοί, βωμοί, δημόσια κτίρια, υδραυλικές εγκαταστάσεις, οικίες, λιμενικές εγκαταστάσεις, ταφικά μνημεία, κ.ά.) και αρχιτεκτονικών μελών (κιονόκρανα, κίονες, δάπεδα, κονιάματα, επιχρίσματα, στήλες, κ.ά.). Η μοναδικότητα της θέσης οφείλεται αφενός στο ότι οι συστηματικές έρευνες στο πεδίο πραγματοποιούνται με συνδυαστικές μεθόδους (επιφανειακή έρευνα, χερσαία και ενάλια ανασκαφή) και με σύγχρονα μέσα και τεκμηρίωση, με τη συμμετοχή πολυάριθμων επιστημόνων διαφορετικών κλάδων, και αφετέρου ότι εδώ ανασκάφτηκε ένα εξαιρετικά σπάνιο σύνολο πολύτιμων αναθημάτων (περί τα 1500) από μια μεγάλη γκάμα υλικών, καθώς το «άδυτο» του ναού στο οποίο είχαν τοποθετηθεί ήταν ασύλητο και όλα τα τέχνεργα βρέθηκαν στη θέση τους (in situ). Τα ευρήματα αυτά φαίνεται ότι προέρχονται από πολλές περιοχές όχι μόνον του Αιγαίου αλλά και της Μεσογείου γενικότερα, υπογραμμίζοντας τη σπουδαιότητα και την ακτινοβολία του εν λόγω ιερού.

Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι από την αυγή των ιστορικών χρόνων στην Κύθνο, άνθρωπος και λίθος είναι συνδεδεμένα. Όμως η πολιτισμική διαδρομή του λίθου και των φορτίων έργων τέχνης από διάφορα υλικά ( μάρμαρο, γυαλιά, οστά ανθρώπων και ζώων, όστρεα, κ.ά., τα οποία απαντούν σε μεγάλες ποσότητες στα ευρήματα της Κύθνου, ιδιαίτερα από το σύνολο του «αδύτου» του ναού, από την απόληψη των πρώτων υλών και τα εργαστήρια, στον τελικό αποδέκτη, κάτοικο της Κύθνου, μας είναι εν πολλοίς άγνωστη. Αντίστοιχα, ελάχιστα γνωρίζουμε και για τον ίδιο τον άνθρωπο, για τις παλαιοκλιματικές αλλαγές που καθόρισαν την ζωή του και προκάλεσαν τη διαχρονική αποσάθρωση του λίθου αλλά και για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα μνημεία.

Ένα από τα κυριότερα θέματα που αντιμετωπίζει ο αρχαιολογικός χώρος του Βρυοκάστρου της Κύθνου αλλά και γενικότερα κάθε αρχαιολογικός χώρος είναι το θέμα της συντήρησης και αποκατάστασης. Ο καθορισμός των παραγόντων διάβρωσης, της προέλευσής τους, του χρονικού ορίου δράσης για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αλλά και συναφών θεμάτων συντήρησης όπως ποια είναι τα κατάλληλα υλικά αντικατάστασης ή πλήρωσης είναι τα καίρια θέματα συντήρησης που αντιμετωπίζει κάθε φορέας πολιτισμού. Στο παρόν έργο τα θέματα αυτά προσεγγίζονται με τρεις παράλληλες δράσεις. α) με επιστημονική ανάλυση και τεκμηρίωση των παθογενειών , β) με την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης και διαχείρισης/λήψης αποφάσεων και γ) με την ανάπτυξη μίας πλατφόρμας ανάδειξης των αποτελεσμάτων της επιστημονικής έρευνας μέσω αφηγημάτων.